در صنایع مختلف، از ماشین‌آلات و تجهیزات بسیاری در جهت تولید کالا و خدمات استفاده میشود. “تسمه یا نوار نقاله”، قسمت مهمی از سیستم انتقال بوده و یک جزء حمل کننده به شمار میرود؛ که در این سیستم، وظیفه جابجایی مواد، قطعات مختلف و … را از نقطه‌ای به نقطه دیگر برعهده دارد. به این نوارها، “Conveyor Belt” یا “کانوایر” نیز گفته میشود. نوار نقاله نقش بسزایی در جابه‌جایی‌های مهم، سهولت در انتقال مواد توده‌ای و حجیم و صرفه جویی در زمان دارد. یکی از انواع مختلف نوار نقاله‌ها نوار نقاله جت پرینتر است.
کانوایر، انواع مختلفی داشته و در صنایع بسیاری همچون معدن، فولاد، بازیافت، کشاورزی، سیمان و … کاربرد دارد. با استفاده از این نوار، فرآیند جابه‌جایی با سرعت بیشتری انجام شده، فضای کمتری را اشغال می‌کند و در عین حال حجم بیشتری را انتقال می‌دهد. در ادامه، همراه ما باشید تا همه چیز را درباره نوار نقاله بررسی کنیم.
آنچه در این مطلب میخوانید.
تاریخچه اختراع نوار نقاله
بسیاری بر این باورند که اختراع نوار نقاله به اوایل سده 1800 برمی‌گردد. اولین نمونه‌های نوار نقاله، از چرم و چوب ساخته شده و دستی بودند؛ که عمدتا در صنعت کشاورزی کاربرد داشتند. در سال 1892، شخصی به نام “توماس رابینز”، محصولاتی را اختراع کرد که موجب توسعه استفاده از تسمه نقاله در معادن شد. ساندویک، در سال 1901، به تولید تسمه نقاله فولادی پرداخت. سال 1905، تولید نوار نقاله ویژه حمل زغال سنگ در معادن توسط ریچارد ساتکلیف، موجب انقلاب بزرگی در صنعت معدن شد.
پس از گذشت 8 سال، هنری فورد، در سال 1913، اقدام به راه اندازی خطوط مونتاژ تسمه نقاله در کارخانه خودروسازی خود کرد. حق انحصاری تولید تسمه نقاله‌های لاستیکی، در سال 1970، توسط کمپانی “اینترالاکس” دریافت شد.
بخش‌های تشکیل دهنده نوار نقاله
به طور کلی، سیستم نوار نقاله‌ها از اجزا زیر تشکل شده است:
- تسمه / نوار: همان تسمه اصلی محسوب میشود که قطعات و مواد روی آن قرار گرفته و انتقال داده می‌شوند. این تسمه، از یک یا چند لایه تشکیل شده که به طور معمول، دارای سه لایه فوقانی، مرکزی (منجید) و تحتانی است؛ متناسب با شرایط محیطی آن صنعت، ممکن است به تعداد لایه‌ها افزوده شود.
- فریم / قاب: در اطراف کانوایر، یک قاب وجود دارد که تسمه بین آن قرار گرفته و به عنوان محافظ تسمه عمل می‌کند.
- موتور محرک: نیروی لازم جهت حرکت کانوایر، هدایت و نحوه عملکرد آن توسط این موتور تامین میشود.
- غلتک / رولر: رولرها به شکل استوانه‌ای هستند و نوار به دور آنها میچرخد.
- اتصالات: نیروی لازم برای حرکت، از طریق این اتصالات، از موتور به غلتک‌ها می‌رسد.
- تنظیم‌کننده سرعت / گیربکس: از طریق این جعبه دنده، میتوان سرعت موتور را به میزان مدنظر تنظیم کرده تا به وسیله اتصالات به سیستم کلی منتقل شود. بر اساس این سرعت، موتور محرک، غلتک‌ها را به حرکت درآورده و جابه‌جایی صورت میگیرد.
- سفتکننده نوار: میزان سفتی تسمه، توسط این بخش، که اغلب به صورت مکانیکی است، تنظیم میشود.
نحوه عملکرد نوار نقاله
بعد از آشنایی با نوار نقاله و اجزا آن، اکنون می‌توانیم درک بهتری از عملکرد این بخش حمل کننده داشته باشیم. هر نوار نقاله، در ابتدا و انتهای خود دارای دو غلتک اصلی است که به آنها، غلتک محرک گفته میشود. ابتدا توسط گیربکس، سرعت مدنظر برای فرآیند جابه‌جایی تنظیم شده و از طریق آن به موتور محرک می‌رسد. این موتور، با دریافت نیروی لازم از سوی گیربکس و بر اساس سرعتی که برای آن تعریف شده است، شروع به حرکت غلتک ابتدایی می‌کند. غلتک ابتدایی، با دریافت نیرو، به حرکت درآمده و اولین تسمه به دور آن میچرخد.
این انتقال نیرو، مانند دومینو، بین تمام غلتک‌ها ایجاد شده و هرکدام از آنها شروع به حرکت می‌کنند. به این ترتیب، کالاهایی که بر روی این تسمه قرار دارند به سمت جلو هدایت می‌شوند و در نتیجه، فرآیند جابجایی کالاها صورت میگیرد. همانطور که پیشتر اشاره کردیم، در انتهای نوار نقاله نیز غلتک محرک وجود دارد؛ که با همان سرعت تنظیم شده، حرکت غلتک‌ها را معکوس می‌کند و باعث ایجاد حرکت رفت و برگشتی در نوار نقاله میشود. در هر رفت و برگشتی که صورت میگیرد، تعدادی کالا و وسایل به نقطه مورد نظر می‌رسند. همانطور که می‌دانید ما در تک الکترونیک انواع نوار نقاله هایی که برای جت پرینتر استفاده می‌شوند و دستگاه جت پرینتر ثابت روی آن سوار میشود را برای شما عزیزان تولید و ارائه می‌نماییم.
ساختار تسمه در نوار نقاله
همانطور که پیشتر اشاره کردیم، تسمه در نوار نقاله بخشی است که کالاها و تولیدات با شرایط مختلف و با وزن‌های متفاوت بر روی آن قرار می‌گیرند تا به نقطه مدنظر منتقل شوند؛ بنابراین می‌بایست متناسب با شرایط محیطی آن صنعت انتخاب گردند. لایه فوقانی و تحتانی به طور معمول از موادی تشکیل شده‌اند که دارای ترکیبات لاستیکی یا پلاستیکی هستند. لایه مرکزی، با هدف افزایش قدرت و شکل دادن به سیستم نوار نقاله ایجاد شده که جنس آن، اغلب فلز یا پارچه بوده و به صورت تار و پود است.
تارها، طناب‌هایی طولی هستند که مسئولیت افزایش سطح مقاومت و کشش تسمه را برعهده داشته و به نوعی رونده بودن تسمه را ایجاد می‌کند. طناب‌های عرضی که بسیار منعطف بوده و باعث مقاومت در برابر بریدگی و ضربه در تسمه‌ها می‌شوند، پود نام دارند. از متداول‌ترین متریال‌های مورد استفاده در لایه مرکزی میتوان به فولاد، پلی‌استر، پنبه، نایلون و آرامید اشاره کرد.
در مواردی که به استقامت بیشتر و دوام بالاتر نیاز باشد، از رشته های فولادی در ساختار تسمه استفاده میشود؛ جنس این تارها، استیل است. در معدن چیکی کاماتا در شیلی که دومین معدن بزرگ رو باز در جهان محسوب میشود، از تسمه نقاله های فولادی با مقاومت 10 هزار نیوتن بر میلیمتر استفاده می‌کنند. همچنین در این معدن، تسمه‌هایی با متریال پنبه، نایلون و پلی استر که مقاومت آنها کمتر از فولاد است و تسمه‌های آرامیدی با مقاومت 630 تا 3500 نیوتن بر میلیمتر وجود دارد. وجود لایه های آرامیدی در تسمه‌ها باعث افزایش بهره وری، طول عمر و صرفه جویی در انرژی میشود.
انواع تسمه نوار نقاله
نوار نقاله ها، به طور کلی به دو دسته بهداشتی (غذایی / دارویی) و صنعتی تقسیم‌بندی می‌شوند. در هر بخش، لازم است از نوار نقاله متناسب با شرایط موجود از نظر تحمل وزن، سرعت، حرارت، رطوبت و به طور کلی شرایط محیطی آن صنعت استفاده کرد. گاهی در خط تولید، نیاز است در روند جابجایی محصولات، فرآیندهایی خاص بر روی آنها صورت گیرد؛ به طور مثال ممکن است دما تغییر کند، محصول شسته یا خشک شود، تحت فشار خاص قرار گیرد و ….
از این رو می‌بایست نوار نقاله ها، علاوه بر قابلیت جابجایی کالا در سطوح افقی و شیبدار و تحمل وزن محصولات، با تمام فرآیندهایی که بر روی محصولات انجام میشود، سازگاری داشته باشند. با توجه به تنوع در صنایع، تسمه های نوار نقاله ها در انواع مختلف با جنسهای گوناگون تولید می‌شوند:
- تسمه‌های نقاله EP یا منجید دار (TEXTER)
- تسمه‌های نقاله ST یا سیمدار (SIDERFLEX)
- تسمه‌های نقاله الواتوری (ELETEX)
- تسمه‌های نقاله باکتدار (FLEXOBORD)
- تسمه‌های نقاله آرامیدی (ARABELT)
- تسمه‌های نقاله لولهای (PIPEX)
- تسمه‌های نقاله شورون یا آجدار (SPINATEX)
- تسمه‌های نقاله یک لایه (TEXBIND)
- تسمه نقاله‌های اسپیرال (Spiral)
انواع دستگاه نوار نقاله
دستگاه‌های نوار نقاله تنوع زیادی دارند اما انواع اصلی آنها به شرح زیر هستند:
- بارگیری: این نوع، معمول‌ترین مورد از نوار نقاله است که در بخش بارگیری برای انتقال و جابه‌جایی محصولات بین انبار و ماشین‌های حمل بار در انواع کارخانه‌ها و صنایع مورد استفاده قرار میگیرد.
- ناودانی: جهت انتقال قطعات و مواد در مسافت کم کاربرد دارد که از وزن جسم، برای حرکت آن استفاده میشود. این نوع دستگاه می‌تواند به صورت افقی، شیبدار یا در یک سطح مارپیچی تولید شود.
- چرخشی: نوار نقاله‌ای که مناسب حمل مواد پودری و فله مانند آرد، سیمان، گندم و … است و از یک میله پیچ مانند درون یک محفظه تشکیل شده است. با چرخش این میله، مواد به سمت جلو رانده می‌شوند. از نوار نقاله چرخشی، در مسیرهای افقی یا در شیب زیاد استفاده میشود.
- غلتکی: این نوع از نوار نقاله برای انتقال محصولات با حجم و وزن بالا در مسافت‌های کوتاه کاربرد دارد. نوار نقاله غلتکی (همانطور که از نام آن پیدا است) از یکسری غلتک که بین دو ریل موازی قرار دارد، تشکیل شده است.
- زنجیری: در صنایع مختلفی مانند تولیدی، راه و ساختمان، معدن و انبارداریها، این نوع از نوار نقاله کاربرد دارد. جنس تسمه در این کانوایرها، فلزی بوده و برای مسیرهای طولانی به صورت ثابت قرار میگیرد.
- دستچین: این نوار نقاله، در خطوط تولید و تفکیک در صنایع غذایی، شن و سنگ کاربرد دارد. نقاله دستچین، یک مخزن ویبره دار دارد که مواد بر روی آن قرار گرفته، پاکسازی یا تفکیک می‌شوند؛ پس از آن به بخش بسته‌بندی منتقل می‌گردند.
کاربرد نوار نقاله
کانوایرها، کاربردهای زیادی در صنعت دارند و در بخش‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. طیف استفاده از نوار نقاله‌ها، به دلیل گسترده بودن شرایط کاری، بسیار وسیع است. از این نوار در خطوط تولید، مونتاژ، فرآوری، بسته‌بندی کالاها، حمل‌ونقل قطعات و تولیدات سنگین و انبوه استفاده میشود. جابه‌جایی‌هایی که با این نوارها صورت میگیرد، به طور معمول، به دو صورت شیبدار و افقی است.
از نوع شیبدار، معمولا برای جابجایی لوازم منزل و یا وسایل و بارهای سنگین، بر روی یک شیب مثبت یا منفی استفاده میشود. جابجایی به صورت افقی، برای انتقال وسایل و کالاها در یک خط مستقیم است، این روش بیشتر در خط تولید کارخانه‌ها برای انتقال قطعات و تولیدات کاربرد دارد. از کانوایرها، در موارد مختلفی استفاده میشود که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
- انبارداری: در این کار، در ساعت‌ها و روزهایی مشخص، تحویل بار صورت میگیرد و آنها به بخش‌های مختلف انبار منتقل می‌شوند. قسمتی از این بارها، در صورت لزوم، درون ماشین‌های حمل بار قرار گرفته یا به بخش‌های مختلف داخل انبار انتقال داده می‌شوند. برای تسهیل در روند انبارداری، از نوارنقاله‌هایی در نوع افقی و شیبدار استفاده می‌کنند. این نوارها، برای انتقال بارهای سنگین و با تعداد بالا، به داخل کانتینرهای حمل بار و یا داخل انبار کاربرد دارند.
- خط تولید کارخانه‌ها: یکی از مهم‌ترین کاربردهای نوارنقاله، در خط تولید کارخانه‌ها است. این سیستم، به روند حمل‌ونقل سرعت بیشتری بخشیده و آن را تسهیل می‌کند. کارخانه‌هایی که قطعات و کالاهایی خاص تولید می‌کنند، نیروهای انسانی وظیفه دارند پس از چک کردن، وسایل را بر روی نوار نقاله قرار دهند تا به نقطه مدنظر برسند.
- فرودگاه‌ها: معمول‌ترین کاربرد نوارنقاله‌ها، در فرودگاه است که در بخش تحویل بار استفاده میشود. به این صورت که در ابتدای ورود به فرودگاه، برای چک کردن‌های اولیه، لازم است بار و چمدان خود را بر روی این دستگاه گذاشته تا آنالیز شود. در زمان رسیدن به مقصد نیز با مراجعه به بخش تحویل بار، چمدان و وسایل سنگین خود را از روی این دستگاه تحویل میگیرید.
- ساخت و سازها: یکی از معمول ترین کاربردهای نوار نقاله، در ساخت و سازها برای حمل مصالح و تاسیسات ساختمانی است. در هنگام ساخت و ساز موارد مختلفی چون راه‌ها، ساختمان‌ها و … به طور مداوم، مصالح در اختیار کارگران و نیروهای انسانی قرار میگیرد. با استفاده از نوار نقاله، میتوان به راحتی این مصالح و تاسیسات را جابه‌جا کرد. در این صورت، به کار سرعت بیشتری بخشیده و انرژی نیروهای انسانی نیز بیشتر حفظ میشود.
- کشاورزی: در این صنعت نیز اغلب از نوار نقاله V شکل استفاده میشود. هنگام برداشت محصولات کشاورزی، برای انتقال آنها به کامیونهای حمل بار، انبار و سردخانه‌ها، نوار نقاله کاربرد دارد. به وسیله این نوار، میتوان به راحتی این روند جابه‌جایی را انجام داد و در وقت و انرژی صرفه‌جویی کرد.
- صنایع غذایی: در این صنعت، محصولات در حجم بالا و به صورت انبوه تولید می‌شوند. بنابراین انتقال این مواد به کامیونهای حمل بار و سپس انبار یا فروشنده‌های عمده و خرد، امری مهم و زمان‌بر است. که با وجود نوار نقاله، نگرانی برای این موضوع وجود ندارد؛ با استفاده از آن، کالاها در مدت زمان کم و با حجم دلخواه به داخل این ماشین‌ها منتقل می‌شوند. در این صنعت، به طور معمول از تسمه‌ای با جنس PVC در نوار نقاله استفاده میشود. استفاده از تسمه‌هایی با مقاومت بالا در برابر سایش و روغن، آجدار و با قابلیت رسانایی بالا برای جلوگیری از جرقه و آتش‌سوزی در صنایع غذایی امری بسیار مهم به شمار میرود.
مزایای استفاده از نوار نقاله
نوارهای نقاله در موارد بسیاری کاربرد دارند. یکی از مواردی که اکثر ما با آن روبرو شده‌ایم، نوار نقاله‌ای است که در هنگام خرید از فروشگاه، در کنار صندوق دیده میشود. از مزایای استفاده از آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- موجب تسهیل در روند جابه‌جایی و انتقال کالاها و محصولات شده و انرژی نیروهای انسانی نیز حفظ میشود.
- استفاده از نوار نقاله، تاثیر چشمگیری در سرعت فرآیند انتقال وسایل و بارها دارد.
- به دلیل سرعت بخشیدن به روند انتقال، در هزینه‌ها و انرژی صرفه‌جویی شده و دیگر نیازی به پرداخت هزینه‌های بالا برای نیروهای انسانی نخواهد بود.
- کانوایرها، قابلیت جابه‌جایی و سیار بودن دارند که این ویژگی، آنها را منحصربه‌فرد می‌کند. میتوان به راحتی این وسیله را در متراژ مشخصی نصب کرده و بعد از انجام عملیات جابه‌جایی و حمل‌ونقل آن‌را جدا کرد.
در یک نگاه
در این مقاله، همه مواردی که می‌بایست درباره نوار نقاله بدانیم، از جمله تاریخچه، اجزا تشکیل‌دهنده، عملکرد، کاربردها و … را در مورد نوار نقاله بررسی کردیم. نوارهای نقاله، جزو جدایی‌ناپذیر صنایع مختلف بوده و کاربردهای بسیار آن پوشیده نیست.
چنانچه قصد خرید دستگاه نوار نقاله را دارید، به دلیل گستره وسیع آن، می‌بایست قبل از خرید در مورد نحوه ساخت و تولید، انواع تسمه‌های نقاله و قیمت نوارها مشاوره‌های لازم را دریافت نمایید. تک الکترونیک در این مسیر، قدم به قدم در انتخاب مناسب همراه شما خواهد بود. همچنین در صورت نیاز به اطلاعات و انتخاب جت پرینترمناسب، می‌توانید به بخش مقالات سایت مراجعه کنید.
